Transcrición
Benvidos e benvidas a palabras binarias, o espazo de informática para lingüístas. Aquí contámosvos algunhas cousas interesantes relacionadas coa lingüística de corpus, a lingüística computacional, a informática en xeral e incluso a intelixencia artificial, como nesta ocasión.
Nesta entrega de Palabras binarias non quería deixar pasar a oportunidade de falar dun dos temas que máis se está comentando nas últimas semanas nalgunhas redes sociais. Na miña opinión, o que está ocurrindo é o comezo da irrupción da intelixencia artificial no noso día a día, o que é probable que vaia provocar cambios en moitas cousas da nosa contorna (a forma na que traballamos, a maneira en que interactuamos coas máquinas, etcétera).
A intelixencia artificial xa se leva usando algúns anos en diferentes contextos, pero quizais o seu potencial non puido verse tan de primeira man por parte de persoas non técnicas como agora. O que ocorreu recentemente é que a organización sen ánimo de lucro OpenAI, adicada á investigación e o desenvolvemento da intelixencia artifical, publicou ChatGPT, un modelo de intelixencia artificial que foi adestrado para poder interactuar coas persoas de forma natural. É dicir, que cando os usuarios e usuarias interactúan con esta intelixencia artificial a través do chat, deben introducir texto normal, isto é, como se estiveran falando con outra persoa, e a IA responde tamén de maneira normal, cun estilo de comunicación moi próximo ao humano.
Pero máis alá de que a interacción en ámbalas direccións se produza de forma natural, o que máis está sorprendendo é, tanto a versatilidade da IA, coma a súa capacidade para razoar as respostas. As posibilidades de uso de ChatGPT son inmensas: como asistente, como fonte de información elaborada, como ferramenta para obter unha segunda opinión ou dunha análise alternativa, como xerador de recursos didácticos, etcétera.
Pero como todo isto é máis difícil de explicar que de ver, o que imos facer é unha pequena demostración dalgúns dos usos que creo que poden resultar do voso interese. Imos aló.
En primeiro lugar, para poder usar chatGPT o que temos que facer é rexistrarnos. Temos que ir á páxina https://chat.openai.com, sairanos unha páxina como esta, e premendo en "sign up", sairanos o típico formulario para rexistrarnos. Recibiremos un correo no noso enderezo, confirmaremos o enderezo ... o proceso típico de rexistro dunha páxina deste tipo. Unha vez fixemos o rexistro xa podemos interactuar con ela. Accedendo á mesma páxina sairanos esta pantalla.
Vamos a dividir a presentación en dúas partes: unha primeira parte onde interactuaremos con ela en español, e outra segunda parte donde interactuaremos en galego, para que vexamos un pouco as diferencias.
Entón, empezo a interactuar, empezo a falarlle á IA, podemos empezar saludando. Dicimos "Hola, en que puedo ayudarte hoy?". E vamos a, a primeira pregunta que lle imos facer ou que lle imos pedir é: "me gustaría que me escribieras un cuento sobre un lagarto plateado llamado Enrique que realiza buenas acciones y que sea entendible por un niño de seis años". E aí fainos un conto: "En un pequeño pueblo vivía un lagarto plateado llamado Enrique. A diferencia de otros lagartos, Enrique no sólo se preocupaba por su propia supervivencia, sino que también quería ayudar a los demás". Como vedes, é bastante natural a escritura, non parece que esto sexa escrito por unha máquina. Recordade que o que estamos vendo é unha creación da intelixencia artificial, non é un conto que atopou nalgún sitio y que nolo está poñendo. É algo que existe por primeira vez agora, estao construíndo agora a intelixencia artificial. "Los animales de la selva comenzaron a conocer a Enrique como un amigo de confianza, siempre dispuesto a ayudar en cualquier momento. Enrique se convirtió en un héroe del pueblo y todos los animales querían ser su amigo".
Vedes que é un conto que perfectamente podería pasar por un conto feito por un humano. Se non credes que isto sexa orixinal, podemos decirlle que nos conte outro conto. Por exemplo "Me ha gustado mucho. ¿Serías capaz de hacer otra historia diferente sobre el lagarto plateado Enrique?". E aí nos contesta con outro conto, orixinal outra vez: "Enrique era un lagarto muy curioso. Siempre quería conocer cosas nuevas y descubrir nuevos lugares. Un día, mientras exploraba la selva, encontró un camino que nunca había visto antes. Sin dudarlo, Enrique decidió seguir el camino".
Aí vedes tamén como dice que viu un lago cheo de basura y "decidió quedarse y ayudar a limpiar el lago". Como vedes, a intelixencia artificial sabe que estamos falando do mesmo lagarto que o do conto anterior. Nesta segunda ocasión non lle dixen que tiña que ser un lagarto que realice boas accións, pero el sabe que estamos falando dese lagarto. Non podo ver a vosa cara agora mesmo pero eu a a primeira que vin a intelixencia artificial escribir, comunicarse desta maneira quedei bastante sorprendido. Ten unha conversación natural, similar á dun humano, capacidade de inventiva e creatividade, etcétera.
Vamos cambiar agora de tercio. Imos a preguntarlle o seguinte: "¿Me podrías decir cuáles son los principales problemas que se encuentran los hablantes nativos de inglés para aprender español?". "La gramática española puede ser diferente a la gramática inglesa lo que puede causar confusión al tratar de construir frases. El español tiene muchas palabras cognadas, palabras parecidas con el inglés, pero también tiene muchas palabras que no tienen una traducción directa al inglés. Esto puede ser difícil de entender al principio". De novo recordade que esto é unha explicación que está creando a intelixencia artificial a partir do que aprendeu con todo o adestramento que recibiu.
Vedes que sigue con un expresión moi próxima á dos humanos e incluso ten unha maneira de razonar cando menos bastante sorprendente.
A ver, vamos a ir un pouquiño máis alá nesta liña dos aprendices de español. "¿Se te ocurre alguna actividad que puedan hacer los hablantes nativos de inglés para aprender el género en español?". E aí nos pon uns exemplos: "Crear flashcards (hacer tarjetas con palabras en español y su género correspondiente), revisarlas regularmente, leer en español...". Propón diferentes actividades para os aprendices.
Ben, aí rematou a súa explicación. Como supoño que saberedes, un dos problemas que teñen os aprendices do español, cando veñen sobre todo do inglés, é aprender a identificar o xénero dos substantivos.
Entonces vamos a intentar a ver se conseguimos que nos poña algún exemplo para que os estudiantes poidan practicar a colocar ben o xénero en español.
"¿Me puedes poner algunos ejercicios concretos para que los estudiantes puedan elegir el artículo que va antes del sustantivo?" Vale, aquí, máis que darnos exemplos concretos, dános ideas de exercicios: elixir o artigo correcto, completar frases, xogos de memoria. Imos intentar ir máis alá cando acabe a resposta para que nos poña exemplos de verdade.
“En relación al punto 2 que me acabas de proponer, me podrías poner cinco frases en las que los estudiantes tengan que completar el artículo antes de los sustantivos?”: Entón dános os exemplos: “El perro está jugando en el parque, la niña está comiendo la manzana, la mesa está hecha de *la madera, los libros están en la estantería...” Aí hai un pequeno problema co tema de “la madera” porques ería está hecha de madera. Deunos algúns exemplos, non está mal!
Cambiamos de terzo e a ver que nos di para esta pregunta: “ Me podrías realizar el análisis sintáctico de la siguiente oración? El gato negro que comía en el jardín se ha llevado un susto muy grande”. Elgato negro é o suxeito, con susbtantivo e adxectivo que califica o substantivo, o verbo é “ha llevado”, “susto” é o substantivo, etc. Non está mal o que está facendo, non? Podemos matizar cousas pero non está mal. Imos con outra cousa: “Me podrías decir cuales son las diez palabras más frecuentes del español?” E aí as temos e di: “ten en cuenta que estas palabras son las más comunes en el español hablado y escrito, pero el resultado puede variar dependiendo del contexto, el lugar geográfico y el género literario, sin embargo estas son las palabras más comunes en general en español”.
Imos poñerllo un pouco máis difícil -porque estas listas poden atoparse pechadas en moitos sitios- preguntándolle “sabrías decirme cuales son los sustantivos más usados en español?”. Di que esta lista pode variar. A ver se nos di de onde sacou a información da lista anterior [pregúntalle sobre iso]. Contesta que o sacou do corpus del español. Non sabemos exactamente a cal se refire. “De que corpus del español exactamente has sacado esta lista?”. Fixádevos o que acaba de facer aquí ao respostar. Como vedes o sistema non é perfecto e di que a lista que proporcionou anteriormente non proviña dun corpus específico senón dunha lista xeral dos substantivos máis comúns en español. Está dando a entender que é algo que aprendeu a partir do que hai na rede. Vedes que responde con seguridade pero temos que coller con precaución as respostas que vai dando, porque ás veces ata rectifica dicindo que se confundiu na resposta anterior.
Poderiamos preguntarlle cousas de tipo enciclopédico que esperamos que as faga ben (cantas veces estivo o home na lúa ou que astronautas pisaron a lúa). Tamén lle podemos preguntar cousas do estilo “Como lle explicarías a un neno de oito anos o que é a física cuática” ou “escríbeme un conto queme axude a explicarlle a un neno de 8 anos o que é a física cuántica”, etc. Como vedes o sistema non é perfecto pero, cando menos, é bastante sorprendente.
Imos agora ver a demostración co galego. Para traballar coa IA en galego voulle dicir ao principio de todoque se comunique comigo en galego “Nesta sesión gustaríame que me contestaras sempre en galego”. “Claro, pode facer as súas preguntas en galego e eu responderei en galego tamén”.
Pois imos intentar preguntarlle o mesmo que antes, a ver como o fai en galego. “Gustaríame que me escribiras un conto sobre un lagarto plateado chamado Enrique que realiza boas accións e que sexa entendible por un neno de seis anos”. Contesta: “Había unha vez un lagarto plateado chamado Enrique. Enrique era diferente aos outros lagartos porque el quería facer o ben aos demais. Un día mentres paseaba polo bosque, Enrique atopou unha rana que estaba atrapada nunha rede. Rapidamente liberou a rana e Enrique agradeceulle moito”. Fixádevos aí que hai algunha cousiña rara (usa rana en vez de ra e agradeceulle moito queda raro tamén). Outro día, Enrique atopou un paxaro ferido no chan. Sen dúbida Enrique levou o paxaro a un veterinario para curalo. E así foi como Enrique fixo amigos en todo o bosque porque todos sabían que podían contar con el para axudar en caso de necesidade. Enrique era tan bo e xeneroso que incluso os animais do bosque comezaron a chamalo Enrique o lagarto heroe. E desde ese día Enrique segue facendo o ben polos demais e todos no bosque son felices de telo como amigo. Este conto ensina aos nenos a ser solidarios e a axudar aos demais e * que xunto* podemos facer un mundo mellor.” En galego aínda que razoa ben, ás veces mete cousas raras: castelanismos, palabras do portugués, e outras veces parece que non ten ben dominada a gramática. Vai razoablemente ben pero non está tan maduro como no caso do español.
Imos seguir preguntándolle o mesmo de antes pero en galego: “Poderíasme dicir cales son os principais problemas que atopan os falantes de español de fóra de Galicia para aprender galego?”. Os razoamentos que nos dá están ben pero cando constrúe fai cousas raras co léxico e coa gramática. Van sacando novas versións cada vez e parece que algo está mellorando. Imos preguntarlle algo máis sinxelo: “Que astronautas pisaron terra lunar?” Bastante ben aquí, ningún problema.
Imos cunha última pregunta: “Poderíasme realizar a análise sintáctica da seguinte oración? O gato negro que comía no xardín levou un susto moi grande”. Imos ver como analiza. Non está mal. Espero que vos estea sorprendendo gratamente. Fixádevos que fala da lingua española, en vez de falar da lingua galega: “é a orde normal da lingua española”. Non vén a conto que nos dea un razoamenteo para a lingua española. Funciona bastante ben para ogalego respecto das versións anteriores pero ten cousiñas de léxico e de gramática que non consegue facer ben ao expresarse, a pesar de funcionar relativamente ben. Un último exemplo: “Poderíasme poñer cinco frases con ocos para cubrir os artigos antes dun substantivo?” A ver se sabe do que estou falando porque agora ten menos contexto, xa que antes segín outro razoamento máis completo para o castelán. “O libro está na estante” (aquí falla algo da gramática; “o perro está durmindo” (tería que ser can; a árbore está verde...”. Por agora non ten controlados nin o léxico nin a gramática do galego. Vai mellor ca en versións anteriores pero aínda lle falta camiño por percorrer.
Espero que vexades o potencial que ten: a capacidade de creación, a nivel de axuda ten infinidade de utilidades esta ferramenta… e ata aquí a demostración.
E isto é todo polo de agora. Supoño que vos fixestes unha idea desta tecnoloxía. Está dando moito que falar nalgunhas RRSS. Ademais desta IA en concreto, están proliferando outras que saben pintar, debuxar e ata conducir un vehículo. A min Chat gpt non deixa de sorprenderme cada vez que o uso e faime ver que as técnicas de IA está máis maduras do que pensaba. Será interesante ver como evoluciona todo isto e se realmente causará cambios significativos á hora de realizar as cousas do día a día. Se che gustou este vídeo podes indicárnolo en yotube ou escribíndonos no formulario que aparece debaixo do vídeo na web de Palabras binarias.
Recordade que se queredes estar informados destas cousas e dos talleres que realizamos para lingüistas, podedes subscribirvos ao noso boletín informativo na campaíña que aparece en www.palabras binarias.com. Ata a próxima.
Fe de erratas
No vídeo dise que OpenAI é unha organización sen ánimo de lucro e, se ben é certo que naceu desa maneira en 2015, a súa forma legal cambiou e, na actualidade, xa é con ánimo de lucro.
