Transcrición
Benvidos e benvidas a Palabras binarias, o espazo de informática para lingüístas. Aquí contámosvos algunhas cousas interesantes relacionadas coa lingüística de corpus, a lingüística computacional, a informática en xeral e incluso a intelixencia artificial, como nesta ocasión.
Nesta entrega de Palabras binarias non quería deixar pasar a oportunidade de falar dun dos temas que máis se está comentando nas últimas semanas nalgunhas redes sociais. Na miña opinión, o que está ocurrindo é o comezo da irrupción da intelixencia artificial no noso día a día, o que é probable que vaia provocar cambios en moitas cousas da nosa contorna (a forma na que traballamos, a maneira en que interactuamos coas máquinas, etcétera).
A intelixencia artificial xa se leva usando algúns anos en diferentes contextos, pero quizais o seu potencial non puido verse tan de primeira man por parte de persoas non técnicas como agora. O que ocorreu recentemente é que a organización sen ánimo de lucro OpenAI, adicada á investigación e o desenvolvemento da intelixencia artifical, publicou ChatGPT, un modelo de intelixencia artificial que foi adestrado para poder interactuar coas persoas de forma natural. É dicir, que cando os usuarios e usuarias interactúan con esta intelixencia artificial a través do chat, deben introducir texto normal, isto é, como se estiveran falando con outra persoa, e a IA responde tamén de maneira normal, cun estilo de comunicación moi próximo ao humano.
Pero máis alá de que a interacción en ámbalas direccións se produza de forma natural, o que máis está sorprendendo é, tanto a versatilidade da IA, coma a súa capacidade para razoar as respostas. As posibilidades de uso de ChatGPT son inmensas: como asistente, como fonte de información elaborada, como ferramenta para obter unha segunda opinión ou dunha análise alternativa, como xerador de recursos didácticos, etcétera.
Pero como todo isto é máis difícil de explicar que de ver, o que imos facer é unha pequena demostración dalgúns dos usos que creo que poden resultar do voso interese. Imos aló.
En primeiro lugar, para poder usar chatGPT o que temos que facer é rexistrarnos. Temos que ir á páxina https://chat.openai.com, sairanos unha páxina como esta, e premendo en "sign up", sairanos o típico formulario para rexistrarnos. Recibiremos un correo no noso enderezo, confirmaremos o enderezo ... o proceso típico de rexistro dunha páxina deste tipo. Unha vez fixemos o rexistro xa podemos interactuar con ela. Accedendo á mesma páxina sairanos esta pantalla.
Vamos a dividir a presentación en dúas partes: unha primeira parte onde interactuaremos con ela en español, e outra segunda parte donde interactuaremos en galego, para que vexamos un pouco as diferencias.
Entón, empezo a interactuar, empezo a falarlle á IA, podemos empezar saludando. Dicimos "Hola, en que puedo ayudarte hoy?". E vamos a, a primeira pregunta que lle imos facer ou que lle imos pedir é: "me gustaría que me escribieras un cuento sobre un lagarto plateado llamado Enrique que realiza buenas acciones y que sea entendible por un niño de seis años". E aí fainos un conto: "En un pequeño pueblo vivía un lagarto plateado llamado Enrique. A diferencia de otros lagartos, Enrique no sólo se preocupaba por su propia supervivencia, sino que también quería ayudar a los demás". Como vedes, é bastante natural a escritura, non parece que esto sexa escrito por unha máquina. Recordade que o que estamos vendo é unha creación da intelixencia artificial, non é un conto que atopou nalgún sitio y que nolo está poñendo. É algo que existe por primeira vez agora, estao construíndo agora a intelixencia artificial. "Los animales de la selva comenzaron a conocer a Enrique como un amigo de confianza, siempre dispuesto a ayudar en cualquier momento. Enrique se convirtió en un héroe del pueblo y todos los animales querían ser su amigo".
Vedes que é un conto que perfectamente podería pasar por un conto feito por un humano. Se non credes que esto sexa orixinal, podemos decirlle que nos conte outro conto. Por exemplo "Me ha gustado mucho. ¿Serías capaz de hacer otra historia diferente sobre el lagarto plateado Enrique?". E aí nos contesta con outro conto, orixinal outra vez: "Enrique era un lagarto muy curioso. Siempre quería conocer cosas nuevas y descubrir nuevos lugares. Un día, mientras exploraba la selva, encontró un camino que nunca había visto antes. Sin dudarlo, Enrique decidió seguir el camino".
Aí vedes tamén como dice que viu un lago cheo de basura y "decidió quedarse y ayudar a limpiar el lago". Como vedes, a intelixencia artificial sabe que estamos falando do mesmo lagarto que o do conto anterior. Nesta segunda ocasión non lle dixen que tiña que ser un lagarto que realice boas accións, pero el sabe que estamos falando dese lagarto. Non podo ver a vosa cara agora mesmo pero eu a a primeira que vin a intelixencia artificial escribir, comunicarse desta maneira, quedei bastante sorprendido. Ten unha conversación natural, similar á dun humano, capacidade de inventiva e creatividade, etcétera.
Vamos cambiar agora de tercio. Imos a preguntarlle o seguinte: "¿Me podrías decir cuáles son los principales problemas que se encuentran los hablantes nativos de inglés para aprender español?". "La gramática española puede ser diferente a la gramática inglesa lo que puede causar confusión al tratar de construir frases. El español tiene muchas palabras cognadas, palabras parecidas con el inglés, pero también tiene muchas palabras que no tienen una traducción directa al inglés. Esto puede ser difícil de entender al principio". De novo recordade que esto é unha explicación que está creando a intelixencia artificial a partir do que aprendeu con todo o adestramento que recibiu.
Vedes que sigue con unha expresión moi próxima á dos humanos e incluso ten unha maneira de razonar cando menos bastante sorprendente.
A ver, vamos a ir un pouquiño máis alá nesta liña dos aprendices de español. "¿Se te ocurre alguna actividad que puedan hacer los hablantes nativos de inglés para aprender el género en español?". E aí nos pon uns exemplos: "Crear flashcards (hacer tarjetas con palabras en español y su género correspondiente), revisarlas regularmente, leer en español...". Propón diferentes actividades para os aprendices.
Ben, aí rematou a súa explicación. Como supoño que saberedes, un dos problemas que teñen os aprendices de español, cando veñen sobre todo do inglés, é aprender a identificar o xénero dos substantivos.
Entonces vamos a intentar a ver se conseguimos que nos poña algún exemplo para que os estudiantes poidan practicar a colocar ben o xénero en español.
"¿Me puedes poner algunos ejercicios concretos para que los estudiantes puedan elegir el artículo que va antes de un sustantivo?" Vale, aquí, máis que darnos exemplos concretos, nos dá ideas de exercicios: elixir o artigo correcto, completar frases, xogo de memoria. Vamos a intentar ir máis alá cando acabe a resposta para que nos poña exemplos de verdade.
"Diálogos". Vedes aí que nos pon de todo aí, un montón de ideas.
"En relación al punto 2 que me acabas de proponer, me podrías poner cinco frases donde los estudiantes tengan que completar el artículo antes de los sustantivos?". Aí por fin temos un exemplo. "El perro está jugando en el parque, la niña está comiendo la manzana, la mesa está hecha de la madera, los libros están en la estantería". Bueno aí hai un pequeno problema co tema de "la madera" porque sería "está hecha de madera", "el gato está durmiendo en la cama". Moi ben, bueno, pois xa nos deu algúns exemplos, non está mal.
Vamos a cambiar de tercio e a ver que nos dice para esta pregunta: "Me podrías realizar el análisis sintáctico de la siguiente oración? El gato negro que comía en el jardín se ha llevado un susto muy grande". "El gato negro es el sujeto", "el gato es el sustantivo y negro es un adjetivo que califica al sustantivo", "verbo se ha llevado", "complemento directo donde susto es sustantivo y muy grande son los adjetivos que califican al sustantivo", bueno, non está mal o que está facendo, non? Podemos matizar cousas, supoño, pero non está mal.
Imos con outra cousa: "¿Me podrías decir cuáles son las diez palabras más frecuentes del español?". Bueno, aí as temos, e di: "ten en cuenta que estas palabras son las más comunes en el español hablado y escrito, pero también puede variar dependiendo del contexto, el lugar geográfico y el género literario, sin embargo, estas son las palabras más comunes en general en español."
Vamos a poñerllo un pouco máis difícil, porque estas listas de palabras xenéricas están en moitos sitios, pero, a ver os sustantivos, "¿sabrías decirme cuales son los sustantivos más usados en el español?". Vale, di que esta lista pode variar. E a ver se nos di algo sobre de donde sacou a información da lista anterior. Mira, aquí nos dice que o sacou do corpus del español. Non sabemos exactamente a cal se refire. "De que corpus del español exactamente has sacado esta lista?". Fixádevos o que acaba de facer aquí. Estáballe pedindo información y, como vedes o sistema non é perfecto. Di que a lista de substantivos máis comúns en español que proporcionou anteriormente non provén dun corpus específico senón dunha lista xeral dos substantivos máis comúns en español. Está dando a entender como que é algo que aprendeu el a partir do que hai na rede. Vale? Bueno. Vedes que responde con seguridade pero temos que coller con precaución as respostas que vai dando, ás veces incluso rectifica. Vedes que ahí di que se confundiu na resposta anterior.
Ben, por suposto poderíamos preguntarlle cousas de tipo enciclopédico que, evidentemente, esperamos que as faga ben, do estilo "cantas veces estivo o home na lúa" ou "que astronautas pisaron terra lunar", etcétera. Tamén lle poderíamos preguntar cousas do estilo "Como lle explicarías a un neno de oito anos o que é a física cuática" ou "escríbeme un conto que me axude a explicarlle a un neno de 8 anos que é a física cuántica", etc. Como vedes o sistema non é perfecto pero, desde logo, é bastante sorprendente, sobretodo en español.
Vamos agora en seguida a ver a demostración co galego.
Espero que vos estea gustando o vídeo. Imos agora a intentar traballar con ChatGPT en galego.
Ben, para traballar con el en galego voulle dicir ao principio que se comunique conmigo en galego, ao principio de todo. Voulle dicir "Nesta sesión gustaríame que me contestaras sempre en galego", "pode facer as súas preguntas en galego e eu responderei en galego tamén".
Moi ben, pois vamos a intentar preguntarlle o mesmo que antes, a ver como o fai en galego. "Gustaríame que me escribiras un conto sobre un lagarto plateado chamado Enrique que realiza boas accións e que sexa entendible por un neno de seis anos". Imos ver como contesta en galego. "Había unha vez un lagarto plateado chamado Enrique. Enrique era diferente aos outros lagartos porque el quería facer o ben aos demais. Un día mentres paseaba polo bosque, Enrique atopou unha rana que estaba atrapada nunha rede. Enrique rapidamente liberou a rana e ela agradeceulle moito". Fixádevos aí xa que hai algunha cousiña rara (usa rana en vez de ra e agradeceulle moito queda raro, aí hai algún problema tamén). Outro día, Enrique atopou un paxaro ferido no chan. Sen dúbida Enrique levou o paxaro a un veterinario para curalo. E así foi como Enrique fixo amigos en todo o bosque porque todos sabían que podían contar con el para axudar en caso de necesidade. Enrique era tan bo e xeneroso que incluso os animais do bosque comezaron a chamalo Enrique o lagarto heroe. E desde ese día Enrique segue facendo o ben polos demais e todos no bosque son felices de telo como amigo. Este conto ensina aos nenos a ser solidarios e a axudar aos demais e que xunto podemos facer un mundo mellor." Fixádevos, "xunto". En galego aínda que razona ben, a súa expresión ten cousas raras. A veces mete castelanismos, outras veces palabras do portugués, y outras veces parece como que non ten ben dominada a gramática. Vai razoablemente ben pero non está tan maduro como no caso do español.
Vamos a seguir preguntándolle o mesmo de antes pero en galego: "Poderíasme dicir cales son os principais problemas que atopan os falantes de español de fóra de Galicia para aprender galego?". En vez de preguntarlle de inglés para español vamos a poñer de español para o galego. "incluír", por exemplo, vai sen til aquí, tamén, "falta de exposición, a lingua galega pode ser menos común fóra de Galicia, o que significa que os falantes de español de fóra da rexión poden ter menos oportunidades para oír e practicar o idioma", bueno, aí parece que está ben. Os razonamentos que nos dá están ben pero cando constrúe fai cousas raras co léxico y coa gramática, eh?. Pero aínda así, recordade que van sacando novas versións de cada vez y o está facendo bastante mellor que coas últimas versións que probei nas últimas semanas. O sea que algo deben estar mellorando. "O galego pode variar en función da rexión onde se fala e os falantes de fóra de Galicia poden atomar difícil entender as diferencias dialectais".
Vamos preguntarlle algo máis sinxelo: "Que astronautas pisaron terra lunar?" Bueno, bastante ben aquí, non vin ningún problema.
Vamos con unha última pregunta, en principio: "Poderíasme realizar a análise sintáctica da seguinte oración? O gato negro que comía no xardín levou un susto moi grande". Bueno, non está mal. Espero que vos esté sorprendendo gratamente. Fixádevos que aquí fala da lingua española, en vez de a lingua galega, "é a orde normal da lingua española". A ver, está ben, pero igual non vén a conto que che de un razoamento para a lingua española se estamos falando en lingua galega. Resumindo, funciona bastante ben para o galego con respecto ás versións que foron publicando desde hai un mes ou dous meses pero ten cousiñas de léxico e de gramática á hora de expresarse, sobre todo, entende ben o galego, pero cando ten que expresarse, comete algúns erros un pouquiño raros en galego. Pero, máis ou menos, funciona razonablemente ben.
Podería intentar facer un último exemplo, o mesmo que fixemos para o castelán, "Poderíasme poñer cinco frases con ocos para cubrir os artigos antes dun substantivo?" A ver se sabe do que estou falando porque antes, en catelán, tiña máis contexto, porque seguín outro razonamento. A ver se me entende. "O libro está na estante", vedes, aquí falla algo da gramática, "o perro está dormindo", tería que ser can e durmindo, "a casa é grande", esa está ben, "a mesa está chea de comida" y "a árbore está verde", vedes? Bueno, eso, que non ten controlada nin o léxico nin a gramática do galego, é a miña conclusión por agora. Vai mellor do que iba en versións anteriores pero aínda lle falta camiño por recorrer. Espero, de todas maneiras, que vexades o potencial que ten, a capacidade de creación, a nivel de axuda ten infinidad de utilidades esta ferramenta. E hasta aquí a demostración.
E isto é todo polo de agora. Supoño que vos fixestes unha idea do potencial desta tecnoloxía. A verdade é que está dando moito que falar ultimamente nalgunhas redes sociais. E ademais desta IA en concreto, están proliferando outras que saben debuxar, pintar, e como supoño que saberedes, ata conducir un vehículo. A min ChatGPT non deixa de sorprenderme cada vez que o uso, e faime ver que as técnicas de intelixencia artificial están máis maduras do que pensaba. Será interesante ver como evoluciona todo isto e se realmente causará cambios significativos á hora de realizar as cousas do día a día. É todo por hoche. Se che gustou este vídeo podes indicárnolo en yotube ou escribíndonos no formulario que aparece debaixo do vídeo na web de Palabras binarias.
Recordade que se queredes estar informados destas cousas e dos talleres que impartimos para lingüistas, podedes subscribirvos ao noso boletín informativo na campaíña que aparece en www.palabrasbinarias.com. Ata a próxima.
Fe de erratas
No vídeo dise que OpenAI é unha organización sen ánimo de lucro e, se ben é certo que naceu desa maneira en 2015, a súa forma legal cambiou e, na actualidade, xa é con ánimo de lucro.
